Ba Lan là một quốc gia đã phải trải qua những cuộc chiến tàn khốc trong suốt chiều dài lịch sử. Chính vì vậy mà kho tàng nghệ thuật cổ điển của quốc gia này bị tàn phá, có phần khiêm tốn hơn so với nhiều nước khác trong khu vực. Tuy vậy, đất nước Trung Âu lại là điểm sáng trên bức tranh toàn cảnh nền nghệ thuật đương đại thế giới. Tạm không nói đến điện ảnh hay hội họa hiện đại (hai lĩnh vực mà các nghệ sĩ Ba Lan có những đóng góp rất lớn), kỳ này, chúng ta hãy cùng tìm hiểu về một nữ điêu khắc gia vô cùng tiêu biểu của Ba Lan với 'cái tôi' nghệ thuật vô cùng độc đáo– Magdalena Abakanowicz. Tài năng và sức ảnh hưởng của bà không chỉ giới hạn ở Ba Lan, mà còn chinh phục được nhiều người hâm mộ quốc tế. 

Cố nghệ sĩ Magdalena Abakanowicz (Nguồn: Pinterest)

Nữ nghệ sĩ Magdalena Abakanowicz sinh ngày 20/6/1930 tại Falenty gần thủ đô Warszawa, mất ngày 20/4/2017. Bà là họa sĩ và nhà điêu khắc tiêu biểu của Ba Lan. Nhiều nhà phê bình lẫn khán giả coi Abakanowicz là một trong số những nghệ sĩ có đóng góp quan trọng nhất thế kỷ 20. Ngoài việc sáng tác, nữ nghệ sĩ tài năng còn tham gia công tác giảng dạy. Trong những năm 1965 đến 1990, bà là giáo sư tại Học viện Mỹ thuật ở Poznań, đồng thời là giảng viên thỉnh giảng tại Đại học California. Trong suốt quãng đời hoạt động nghệ thuật, số lượng thành tựu, giải thưởng mà Magdalena Abakanowicz giành được là rất lớn. Trong đó, nhiều giải thưởng và sự kiện vinh danh diễn ra bên ngoài quê hương Ba Lan của bà như Đức, Áo, Pháp, Anh, Ý, Hoa Kỳ, Brazil, Mexico, … 

Loạt tượng trong tác phẩm Plecy (Nguồn: Art Loop Open)

Ngay từ đầu, Magdalena Abakanowicz đã sớm định hướng bản thân theo đuổi nghệ thuật. Bà tốt nghiệp trường Trung học Mỹ thuật Gdynia năm 1949. Sau đó, bà có một thời gian theo học tại Học viện Mỹ thuật Gdańsk. Giai đoạn 1950-1954, Abakanowicz chuyển tới Warszawa để học tại Học viện Mỹ thuật danh tiếng nhất cả nước. Lúc bấy giờ, chính quyền cộng sản Ba Lan ban hành nghĩa vụ cho các sinh viên và giảng viên mỹ thuật phải sáng tác theo chủ trương chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên, Abakanowicz vẫn tìm được nguồn cảm hứng riêng biệt. Bà cũng dần nhen nhóm niềm đam mê với chất liệu vải, yếu tố quan trọng góp phần vào thành công của bản thân sau này. 

Tượng không đầu hoặc có phần đầu biến dạng là một phong cách sáng tác thường thấy ở Abakanowicz. (Nguồn: Pinterest)

Sau khi tốt nghiệp, Magdalena học thêm về hội họa trong một thời gian ngắn. Từ năm 1956 đến năm 1959, bà chủ yếu hoạt động như một họa sĩ. Khi đó, chính quyền Ba Lan đã cởi mở hơn, cho phép các nghệ sĩ phần nào được tự do sáng tạo. Không bỏ lỡ cơ hội được thể hiện cá tính nghệ thuật, Abakanowicz dần tạo cho mình một phong cách rất riêng. Các tác phẩm của bà lúc bấy giờ gồm những tấm bạt vẽ màu được khâu lại với nhau, có quy mô khá hoành tráng cùng hình thù kỳ lạ. 

Nhiều tác phẩm của Abakanowicz là sự phản ánh con người thời đại. (Nguồn: Artsy)

Năm 1960, triển lãm cá nhân đầu tiên của Abakanowicz diễn ra tại phòng trưng bày Kordegarda, thủ đô Warszawa. Dù không thu hút được nhiều sự quan tâm, cuộc triển lãm này là một bước đệm giúp bà vươn tầm quốc tế. Cũng trong thập niên 1960s, bà đã bắt đầu có những tác phẩm xuất sắc. Năm 1967 đánh dấu bước ngoặt lớn trong sự nghiệp của nữ nghệ sĩ Ba Lan khi bà sáng tác những tác phẩm từ vải ba chiều khổng lồ, được gọi là Abakans theo tên mình. Các tác phẩm vải Abakans thường có kích thước rất lớn, được treo từ trần rủ xuống trong các phòng trưng bày. Những tác phẩm đồ sộ này đã gây ấn tượng mạnh cho người xem và giúp tài năng của Magdalena Abakanowicz được công nhận rộng rãi. 

Vải Abakans cũng là một dấu ấn lớn trong sự nghiệp sáng tác của cố nghệ sĩ Ba Lan. (Nguồn: eHive)

Gặt hái thành công lớn nhưng Abakanowicz không ngừng tìm tòi những nguồn cảm hứng mới. Vào những năm 1970s và 1980s, bà đã thay đổi cả chất liệu lẫn quy mô của các tác phẩm. Nữ nghệ sĩ bắt đầu sáng tác bằng kỹ thuật khâu vải lại với nhau, nhúng vào nhựa tổng hợp để làm cứng rồi tạo hình. Giai đoạn này, các tác phẩm đình đám của Abakanowicz thường mang hình dáng những con người xám xịt, đầy những vết sẹo, khiếm khuyết bộ phận hoặc trống rỗng, phản ánh quan điểm của nữ nghệ sĩ về tình trạng xã hội đương thời. Các nhà phê bình cho rằng tác phẩm của Abakanowicz trong thời kỳ này là sự phản ánh hoàn hảo hình ảnh xã hội trong một chế độ chính trị đang dần đi đến hồi tàn. Ở đó, con người đánh mất tính cá nhân, màu sắc và lý tưởng riêng. Họ u ám, mang đầy những vết sẹo sần sùi, chai sạn bên ngoài, trong khi thiếu mất những giá trị cốt lõi bên trong. Các tác phẩm tiêu biểu nhất thuộc phong cách này là Alteracje (1974-1975), Głowy (1973-1975), Plecy (1976-1980) và Tłum I (1986-1987).

Sau mỗi thập niên, Magdalena Abakanowicz lại tìm cho mình nguồn cảm hứng mới từ những chất liệu mới. (Ảnh: Blogspot)

Giai đoạn cuối 1980s và 1990s, Abakanowicz bắt đầu sử dụng các chất liệu mới như thép, đồng, gỗ, đá và đất sét trong việc tạo tác. Dù vậy, con người thời đại vẫn là chủ thể mà bà tiếp tục tập trung khai thác. Abakanowicz chia sẻ rằng một trong những yếu tố thúc đẩy bà tiếp tục sáng tác về con người là vì khi xem xét mỗi cá thể, nữ nghệ sĩ cảm thấy như đang tự nhìn lại mình. Các triển lãm Tłum z brązu (1991), Gry wojenne (1991) và Puellae (1992) là minh chứng rõ ràng cho quan điểm nghệ thuật của Abakanowicz. 

Các tác phẩm của Abakanowicz được tái hiện với phiên bản ngoài trời ở nhiều nơi trên khắp thế giới. (Nguồn: SZUM)

Ngoài những tác phẩm và triển lãm kể trên, một số công trình nghệ thuật khác của nữ điêu khắc gia Ba Lan cũng tạo được tiếng vang lớn như Negev (1987 tại Israel), Przestrzeń smoka (1988 tại Hàn Quốc), Sarkofagi w szklanych domach (1983-1989 tại Pháp), Ragazzi (1990), Infantes (1992), 30 odwróconych (1993-1994), Zastygłe (1993 tại Nhật Bản), Rękodrzewa (1993 tại Mỹ), Przestrzeń nieznanego rozwoju (1997-1998 tại Lithuania), Kroczące (1999 tại Mỹ), Ptaki - Wiadomości Dobrego i Złego (2001 tại Mỹ), 7 figur tańczących (2001-2002) và Przestrzeń kamienia (2002 tại Mỹ).

Có thể bạn cần!

• Zdzisław Beksiński – danh họa từ cõi âm và những bức tranh bị 'nguyền rủa'
• Thế giới nghệ thuật kỳ thú của Zdzisław Jurkiewicz
• Triển lãm nghệ thuật Banksy cháy vé ở Warszawa
• Trò chuyện với họa sĩ Krzysztof Chrzanowski