Những trò đùa về Ba Lan (Polish jokes hay còn gọi là Polack jokes) là những câu chuyện cười đặc trưng về văn hóa, thói quen và con người Ba Lan. Phần lớn các mẩu chuyện tiếu lâm này đều dựa trên những định kiến hoặc ấn tượng phiến diện về đất nước 38 triệu dân. Các trò đùa Ba Lan phổ biến đến mức, qua thời gian, người ta có cả một kho tàng ‘văn hóa’ Ba Lan kỳ khôi, thậm chí viết ra cả loạt cuốn sách Polish jokes bán rất chạy hàng.

Người Ba Lan cảm thấy thế nào về Polish jokes?

Có những định kiến khiến họ khó chịu, cố gắng thay đổi và đang làm rất tốt việc biến những Polish jokes khiếm nhã thành mấy mẩu chuyện vô thưởng vô phạt không hơn không kém. Nhưng cũng có những điều thú vị về văn hóa khắc họa trong Polish jokes được người dân Ba Lan thoải mái đón nhận, thậm chí dùng làm gia vị đưa đẩy trong những cuộc gặp với bạn bè nước ngoài. Bài viết này sẽ đưa chúng ta đến với những câu chuyện khôi hài ‘thực hư ra sao, hồi sau sẽ rõ’ tiêu biểu cho các định kiến phổ biến nhất về Ba Lan và những góc nhìn thực tế về đất nước này. 

Tiếng Ba Lan là ngôn ngữ kỳ quặc và rất khó học?

Dẫn chuyện: Một anh chàng Ba Lan đi khám mắt. Anh ta ngồi cách xa những tấm thẻ chữ và bắt đầu đọc theo yêu cầu của bác sĩ. 

Đến một thẻ gồm các chữ: C Z W I X N O S T A C Z, bác sĩ hỏi: “Thế nào? Anh có đọc được mấy chữ cái này không?” 

“Đọc được ư?” anh chàng nọ đáp, “Tôi còn biết cậu ta nữa cơ!” 

(Nguồn: Polish Jokes)

Câu chuyện trên là một ví dụ về cấu tạo từ lạ lùng trong ngôn ngữ mẹ đẻ của người Ba Lan. Các từ ngữ trong tiếng Ba Lan, kể cả tên người, được hợp thành bởi rất nhiều âm tiết, đặc biệt là các phụ âm được sử dụng triệt để. Trong khi học phát âm tiếng Ba Lan, người Việt Nam và thậm chí là cả những người nói tiếng Anh như ngôn ngữ mẹ đẻ thường mắc lỗi bỏ sót phụ âm, gây ra những sự khó hiểu nhất định cho người bản xứ. Nếu muốn học tiếng Ba Lan, hãy chuẩn bị tâm thế đối diện với những từ kiểu như ‘kwiaciarnia’, ‘chrząszcz’ hay ‘pomyślność’ chẳng hạn. Bạn nghĩ chúng khó đọc ư? Chúng chỉ là những từ rất…bình thường trong tiếng Ba Lan mà thôi! 

Cũng đừng ngạc nhiên nếu những người bạn mới quen tại đất nước Ba Lan khi giới thiệu bản thân, họ lại sử dụng tên tiếng Anh hoặc nickname thay vì tên thật. Chính những người bạn bản xứ vui tính của chúng ta cũng hiểu rằng việc gọi đúng những cái tên như Władysław, Krzysztof, Małgorzata hay Przemysław là điều chẳng dễ dàng gì. Thật may mắn là người Ba Lan chắc chắn sẽ chẳng bao giờ mời một người nước ngoài mới mới học tiếng của họ làm MC tại một sự kiện mà ở đó bạn phải đọc cả họ và tên đầy đủ của những vị khách mời, trừ phi họ muốn ‘troll’ bạn và đã chuẩn bị sẵn một bình oxy trong trường hợp khẩn cấp! 

Không chỉ từ vựng, mà ngay cả ngữ pháp tiếng Ba Lan cũng rất dễ khiến người mới nhập môn toát mồ hôi hột. Việc ghi nhớ tổng cộng trên dưới 65 liên hợp của mỗi động từ và 7 cách cho mỗi danh từ thực sự là một nhiệm vụ khó nhằn đối với những ai mới học. Còn nhớ khi bắt đầu công việc bán thời gian đầu tiên tại một nhà hàng ở đây, tôi đã hoang mang như thế nào khi cố học thực đơn. Chỉ có đúng một món thịt gà quen thuộc mà lúc thì ‘kurczak’, lúc thì ‘kurczaka’, lúc lại ‘kurczakiem’, … tùy thuộc vào vai trò của thịt gà trong món ăn đó. 

Tuy nhiên, chớ vội nản lòng nếu bạn thực sự yêu mến đất nước, con người và văn hóa Ba Lan. Trong cộng đồng Việt, rất nhiều người đã và đang thành thạo ngôn ngữ này để hòa nhập tốt với cộng đồng người bản xứ. Vậy nên, dù chính người Ba Lan cũng phải thừa nhận rằng ngôn ngữ của họ là một miếng bánh khó nhằn, nhưng ‘có chí thì nên’, bạn đừng vội bỏ cuộc nhé! 

Có thể bạn cần!

• Một số sách tự học tiếng Ba Lan hiệu quả: https://m.vk.com/topic-76372243_32960949 
• Nguồn gốc những cái tên phổ biến ở Ba Lan: https://www.behindthename.com/names/usage/polish