Kỳ 1: SURSTRÖMMING CỦA THỤY ĐIỂN
Ẩm thực thế giới muôn màu muôn vẻ, và là yếu tố quan trọng làm nên nét văn hóa cho mỗi vùng miền, mỗi quốc gia. Có những món ăn chinh phục cả thế giới, mời gọi vô số du khách đến với một đất nước như sushi của Nhật Bản, escargot của Pháp, nem Việt Nam hay tom yum Thái Lan. Ngược lại, cũng có những món ăn mà cả mùi vị lẫn hình thức như muốn 'xua đuổi, dọa ma' người lần đầu nếm thử. Kỳ này, chúng ta cùng đặt chân tới Thụy Điển, một trong những quốc gia đáng sống nhất và ẩn giấu một đặc sản cực kỳ 'bá đạo' - surströmming. Thực tình, nói là "ẩn giấu" thì cũng không đúng lắm, vì có giấu kỹ đến mấy cũng không thể nào che được mùi hương 'nồng nàn' của món cá này!
Surströmming là món ăn 'khét tiếng' của Thụy Điển. (Ảnh: The Telegraph)
Surströmming là món cá trích lên men đặc trưng của Thụy Điển. Cách làm surströmming không hề cầu kỳ, chỉ đơn giản là ngâm cá trích đã sơ chế sạch trong nước muối loãng. Dung dịch muối này đủ để bảo quản, ngăn không cho cá bị thối rữa, vừa giúp cá lên men. Quá trình lên men kéo dài ít nhất 6 tháng đến một năm. Surströmming thành phẩm có mùi cực kỳ khó ngửi và vị cũng không hề dễ nuốt chút nào. Thậm chí, trên mạng có rất nhiều video thử thách ăn surströmming. Đoạn kết của những video này mỗi người có một cảm nhận nhưng phản ứng chung là bịt mũi, nhăn mặt, nôn ói và cả…chửi thề!
Các danh sách những món ăn 'khó đỡ' nhất thế giới đều xướng tên surströmming. (Ảnh: Plataforma)
Một trở ngại nữa cho những người muốn nếm thử surströmming chính là nguy cơ… nổ (?!) Quá trình lên men cá chỉ thực sự diễn ra sau khâu ngâm nước muối và đóng hộp khoảng 24 giờ, sinh ra một lượng khí bên trong khiến nắp hộp căng phồng. Người ăn được khuyến cáo rằng nên sử dụng đồ khui chuyên dụng và mở hộp ngoài trời để đảm bảo an toàn. Ngay từ những nhát khui đầu tiên, bạn có thể cảm nhận rất rõ một mùi a-xít rất mạnh 'xì' ra. Nó hăng hăng, chua gắt, lại thum thủm,…nói chung là một bản hòa tấu của rất nhiều mùi khó ngửi. Vị của surströmming cũng không phải gu của nhiều người. Những con cá rất mặn và chua, cùng kết cấu vừa nhão vừa nhớt.
Cả mùi và vị của món cá truyền thống này đều rất 'sốc'. (Ảnh: NPR)
Truyền thuyết về nguồn gốc của món surströmming không được 'quang minh chính đại' cho lắm. Thời xưa, kỹ thuật bảo quản còn thô sơ, cá thường bị hỏng vì thiếu muối ướp. Có lẽ vì…tiếc của, những thủy thủ Thụy Điển quyết định cho hết chỗ cá muối dở vào thùng rồi bán lại, và vẫn có nhiều người Phần Lan mua để ăn (có thể vì ham rẻ?!) Điều kỳ lạ là những người mua tỏ ra thích món cá 'ẩm ương' này. Các thủy thủ cũng quyết định thử và thấy rằng đây đúng là một món 'nuốt được', và thế là surströmming đã ra đời. Một số nguồn thông tin khác cho rằng, ngay từ đầu, việc tạo ra surströmming là hoàn toàn có chủ đích. Để cắt giảm chi phí bảo quản cá, người ta quyết định sử dụng dung dịch muối loãng hơn tiêu chuẩn để lên men. Đến thế kỷ 19, phiên bản đóng hộp của món cá này ra đời và surströmming cũng trở nên phổ biến.
Biết cách ăn thì surströmming cũng không tệ đến vậy. (Ảnh: MatMalin)
Một phần lý do khiến các video thử thách ăn surströmming trông 'ác mộng' là do những người tham gia ăn không đúng cách. Để thưởng thức surströmming đúng điệu thì phải ăn kèm tunnbröd (một loại bánh mỳ nướng mỏng truyền thống của Thụy Điển), hành tía, cà chua, khoai Mandel và bơ. Cách ăn này gọi là surströmmingsklämma. Một sai lầm phổ biến nữa của những thực khách 'ngoại đạo' là không xử lý cá sau khi mở hộp. Người Thụy Điển khi ăn surströmmingsklämma thường dùng dao dĩa lọc bỏ bớt xương, vây, da và ruột cá, sau đó tán đều thịt cá, bơ, hành và cà chua lên bánh mỳ tunnbröd rồi nhấm nháp cùng với bia.
Một bàn tiệc surströmming không mấy khi thiếu bia. (Ảnh: Aftonbladet)
Surströmming không hẳn là một món ăn quanh năm. Mùa đánh bắt cá trích ở Thụy Điển thường bắt đầu vào tháng 4 hoặc tháng 5. Đối với nhiều người sành ăn, thời điểm lý tưởng nhất để thưởng thức mẻ cá đó là cuối tháng 8 năm sau, khi surströmming đủ độ 'chín'. Tại Thụy Điển, người ta có cả ngày hội surströmming và còn đưa món ăn này vào bảo tàng như một cách gìn giữ, trân quý một nét văn hóa vô cùng độc đáo.
Có thể bạn cần!
